Dwór Mycielskich w Wiśniowej

Historia dworu w Wiśniowej sięga XVII wieku, kiedy to wieś stała się własnością rodu Firlejów

           Pierwszy dwór znajdował się w miejscu dzisiejszej oficyny. Do dziś zachowały się jeszcze jego oryginalne ściany. W czasie walk konfederatów barskich z wojskami carskiej Rosji w 1772 roku dwór został spalony. Kolejny właściciel, Roch Jabłonowski przebudował go w latach 1779-1790. Nowy pałac w stylu rokoka saskiego powstał obok starego dworu, z którego po odbudowie powstała oficyna. Wtedy też obok dworu zaczął kształtować się pałacowy park, który po śmieci Jabłonowskiego został zaniedbany. Kolejny pożar strawił pałac w XIX wieku.

           Ponowny rozkwit nastąpił po odkupieniu dworu przez małżeństwo Franciszka i Walerii Mycielskich w 1867 roku. Pałac i otaczające go budynki zostały wyremontowane według projektu krakowskiego architekta Filipa Pokutyńskiego i otoczone rozległym parkiem typu angielskiego. W pierwszych latach XX wieku, aż do wybuchu II wojny światowej, dwór był ośrodkiem życia artystycznego. Przyjeżdżało tu wielu artystów malarzy, w tym takie sławy jak Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Tadeusz Stryjeński, Czesław Rzepiński, Zbigniew Pronaszko, Jan i Hanna Cybisowie, Jan Czapski. Namalowany przez Mehoffera parkowy dąb trafił na przedwojenny banknot 100 złotowy. Z tego okresu zachowało się też wiele obrazów przedstawiających Wiśniową i okolice. W tamtych czasach, dzięki zdolnościom Franciszka Mycielskiego był to jeden z najbardziej rentownych majątków na terenie Galicji. Jego syn, Jan założył w Wiśniowej stadninę koni, gorzelnię, tartak, fabrykę serów oraz wznowił hodowlę bydła. W 1944 roku władze komunistyczne przejęły dwór, co spowodowało stopniowe popadanie budynków w ruinę. W majątku mieścił się komisariat milicji, PGR i przedszkole. Do obecnych czasów zachował się pałac utrzymany w stylu klasycystycznym, oficyna, dworskie stajnie, pozostałości parku oraz kaplica grobowa Mycielskich.

           Dwór ulokowany jest w południowej części parku, wybudowany na osi wschód-zachód, z frontem zwróconym na południe, na rzucie prostokąta o dwóch traktach podłużnych i siedmiu poprzecznych, z czterofilarowym portykiem od południa. Piętrowa, podpiwniczona, prostopadłościenna bryła, przekryta dachem czterospadowym urozmaicona jest od frontu tarasem wspartym na czterech filarach tworzących portyk wejściowy. Dwór wymurowano z kamienia i cegły, dach pokryto blachą zakładkową. Elewacje dłuższe ośmioosiowe, krótsze dwuosiowe, o ascetycznej formie, ozdobione są jedynie kamiennymi, profilowanymi obramieniami otworów okiennych i drzwiowych oraz gzymsem koronującym wspartym na gładkich kroksztynach o gęstym rozstawie, a od frontu także tarasem z tralkową balustradą wspartym na czterech kamiennych filarach z dekoracją płycinową.

           Oficyna, dawny dwór obronny, ulokowana w bezpośrednim sąsiedztwie dworu, po jego wschodniej stronie wybudowana została na rzucie kwadratu, o trzech traktach podłużnych i trzech poprzecznych, z zaoblonymi narożami. Jej prostopadłościenna, podpiwniczona, piętrowa bryła przekryta jest dachem czterospadowym. Obiekt wymurowany z kamienia i cegły, dach pokryto dachówką ceramiczną. Elewacje ozdobione są jedynie gzymsem podokapowym i lizenami obejmującymi zaoblone narożniki budynku.

           Stajnia z wozownią rozplanowane w rzucie litery "L" otwartej ku oficynie, o parterowej bryle, zwieńczonej dwoma połączonymi ze sobą dachami dwuspadowymi. Stajnia wymurowana z cegły, na kamiennym podmurowaniu, dachy pokryte dachówką ceramiczną. Ozdobą budynku jest wieża z przejazdem zamkniętym od góry łukiem eliptycznym z narożnikami podkreślonymi od zachodu zdwojonymi pilastrami w obu kondygnacjach, rozdzielonych gzymsem miedzykondygnacyjnym.

           Obora znajduje się w północnej części kompleksu zabudowań gospodarczych, wybudowana na planie wydłużonego prostokąta, z pięcioma pomieszczeniami w układzie jednotraktowym. Wymurowana z cegły, z dodatkiem nieregularnych bloków kamiennych w narożach. Budynek o prostej bryle przekrywa dach dwuspadowy kryty dachówką ceramiczną.

            Spichlerz umiejscowiony jest w południowej części założenia. Wybudowany na rzucie prostokąta, o pięciu traktach poprzecznych w kondygnacji przyziemia. Budynek wybudowany z cegły i nieregularnych ciosów kamiennych o dwuspadowym dachu kryty dachówką ceramiczną, pozbawiony dekoracji.

           Kaplica grobowa Mycielskich znajduje się w północnej części wiśniowskiego parku. Zbudowana prawdopodobnie około 1908 roku według projektu krakowskiego architekta Zygmunta Hendla, który przy jej projektowaniu wzorował się na kaplicy nagrobnej Franciszka Liszta. Neoromantyczną kaplicę zdobi portyk wejściowy od południa, z dwoma kamiennymi kolumnami połączonymi łukiem pełnym z herbem na osi, kamienne obramienia prostokątnych, zamkniętych łukiem okien, kamienne obramienia drzwi zamknięte łukiem trójlistnym i kamienne gzymsy. Wyposażenie kaplicy z czasów jej powstania to: popiersie Chrystusa, płaskorzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem wmurowane w ścianę, ołtarz i obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Przez jakiś czas służyła miejscowej ludności jako kościół do momentu wzniesienia w 2004 roku kościoła i wtedy odzyskała swoją pierwotną funkcję - Mauzoleum Rodziny Mycielskich.

           Park zawiera relikty założeń ogrodowych z czterech faz rozwoju: fragmenty alei lipowych i dębowych z kwater ogrodu renesansowego, pozostałości ogrodów francuskich z połowy XVIII wieku, parku angielskiego z przełomu XVIII i XIX wieku oraz ogrodu z końca XIX wieku. W zdegradowanym parku zachowały się ogromne, wiekowe lipy i dęby, aleje, szpalery i altany drzewiaste. Park jest dostępny dla zwiedzających.

           Od 2005 roku zespół dworsko-parkowy przejęło Starostwo Powiatowe w Strzyżowie i jest stopniowo odnawiane z przeznaczeniem na cele hotelarskie i kulturowe.

źródła:

Karta ewidencyjna, Dwór, oprac.: B. Łyżka, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Rzeszowie 2009

Karta ewidencyjna, Oficyna dworska, oprac.: B. Łyżka, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Rzeszowie 2009

Karta ewidencyjna, Stajnia dworska, oprac.: B. Łyżka, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Rzeszowie 2009

Karta ewidencyjna, Obora, oprac.: Cz. Wajdowicz, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Rzeszowie 2001

Karta ewidencyjna, Spichlerz, oprac.: Cz. Wajdowicz, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Delegatury w Rzeszowie 2001

Libicki P.: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu, Poznań 2012

Polakowski S.: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego, Krosno 2012

Śnieżyńska - Stolotowa E., Stolot F.(oprac.): Katalog zabytków sztuki w Polsce, t.I, Województwo krośnieńskie, Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice, Warszawa 1982